Działając w imieniu krajowych i zagranicznych inwestorów z sektora energetyki słonecznej, Polskie Stowarzyszenie Fotowoltaiki („PSF”) pragnie wyrazić sprzeciw wobec ostatnich działań legislacyjnych rządu faktycznie zmierzających do ograniczenia konkurencji na polskim rynku odnawialnych źródeł energii i nieuprawnionego uprzywilejowania pozycji przedsiębiorstw kontrolowanych przez Skarb Państwa.

Zdaniem PSF, przepisy uchwalonej przez Sejm w dniu 11 sierpnia 2021 r. ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (obecnie procedowana w Senacie – Druk nr 486)  i ustawy z dnia 23 lipca 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych ze specjalnym przeznaczeniem gruntów leśnych (oczekuje na podpis Prezydenta po odrzuceniu przez Sejm poprawek Senatu) godzą w podstawowe zasady zarówno polskiego jak i unijnego systemu prawnego. Wejście w życie ww. aktów wiązać się będzie naszym zdaniem zarówno z zahamowaniem rozwoju krajowego rynku OZE, poważnymi stratami środowiskowymi jak również z ryzykiem odpowiedzialności finansowej Skarbu Państwa wobec Unii Europejskiej jak i podmiotów pokrzywdzonych ich postanowieniami. Uważamy, że procedowane regulacje noszą znamiona selektywności, dyskryminacji i nierównego traktowania przedsiębiorstw. Wprowadziły odgórnie narzucone i nieproporcjonalne rozwiązania, pogarszające sytuację prawną jednej strony tj. podmiotów niezwiązanych kapitałowo ze Skarbem Państwa – zarówno polskich jak i zagranicznych.

Szczegółowe motywy naszego stanowiska pragniemy przedstawić poniżej:

  1. Ustawa o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (druk senacki nr 486, „Ustawa”).

Kluczowe znaczenie dla przyszłości polskiego rynku OZE ma art. 2 Ustawy zmieniający ustawę z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2020 r. poz. 2243, „uGNR”) w art. 39. Proponuje się nowe wyłączenie spod generalnej zasady konkurencyjnego (przetarg ofert pisemnych lub publiczny przetarg ustny) wydzierżawiania przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa („KOWR”) nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Zgodnie z nowym pkt 2a), przetargu nie stosuje się, jeżeli nieruchomość jest wydzierżawiana spółkom kapitałowym, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 18 marca 2010 r. o szczególnych uprawnieniach ministra właściwego do spraw aktywów państwowych oraz ich wykonywaniu w niektórych spółkach kapitałowych lub grupach kapitałowych prowadzących działalność w sektorach energii elektrycznej, ropy naftowej oraz paliw gazowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2173, „uMAP”), w celu budowy, modernizacji lub rozbudowy urządzeń lub instalacji związanych z wytwarzaniem energii elektrycznej, zapewniających bezpieczeństwo i podtrzymujących funkcjonalność mienia ujawnionego w jednolitym wykazie obiektów, instalacji, urządzeń i usług wchodzących w skład infrastruktury krytycznej, o którym mowa w art. 5b ust. 7 pkt 1 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 1856 oraz z 2021 r. poz. 159, „uZK”). W szczególności chodzi zatem o spółki Skarbu Państwa dysponujące infrastrukturą służącą do wytwarzania, dystrybucji, albo przesyłania energii elektrycznej, ale także spółki Skarbu Państwa zajmujące się wytwarzaniem, dystrybucją oraz przesyłem ropy naftowej lub paliw gazowych.

W uzasadnieniu do omawianego aktu czytamy, że projektowane zmiany mają na celu (sic!) „uniknięcie zarzutów dotyczących niezgodności z prawem Unii Europejskiej polegającej na faworyzowaniu określonych podmiotów przy zagospodarowywaniu nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa”(s. 16). Projektodawca argumentuje ponadto, że przedmiotowe przepisy mają „ograniczać wpływ potencjalnej awarii na bezpieczeństwo państwa i jego obywateli” i „przyczynić się do realizacji postawionych celów unijnych w zakresie udziału OZE w końcowym zużyciu energii brutto”, co czyni koniecznym, zdaniem Projektodawcy „umożliwienie szybkiego dostępu do gruntów, na których będą realizowane takie inwestycje [OZE]” (s. 17). Jak szacuje Projektodawca, w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa wchodzi 31 427 ha gruntów (w tym 1551,5 ha niezagospodarowanych i 29 875,5 ha znajdujących się w dzierżawie), które potencjalnie mogą być wykorzystane przez ich zagospodarowanie dla potrzeb pozyskiwania OZE.

Należy na wstępie wskazać, że procedury przetargowe są wykorzystywane do optymalnej realizacji celów publicznych poza sferą zamówień publicznych. W szczególności zatem mogą być wykorzystywane celem zapewnienia właściwego rozdysponowania, przejrzystości i jawności rozporządzeń mieniem publicznym (państwowym lub samorządowym)[1]. Ze względu na specyfikę przedmiotu dzierżawy tj. nieruchomości Skarbu Państwa, nie jest zatem właściwe, jak wskazuje się w literaturze przedmiotu, aby dysponowanie tymi nieruchomościami oparte było na pełnej swobodzie wyboru osoby nabywcy. Stwarzałoby to pole do nadużyć. Stąd za właściwe uznano za konieczne wprowadzenie trybu przetargowego. Tworzy on ograniczenia w doborze kontrahenta w tym znaczeniu, że decyzja o tym, komu zostanie sprzedana nieruchomość z Zasobu, jest determinowana przez kryterium obiektywne, tj. cenę[2]. Zadaniem obecnych regulacji uGNR jest ponadto ochrona podmiotów prywatnoprawnych przed nieobiektywnym wykonywaniem przez państwo prawa własności, gdyż gwarantuje zachowanie przejrzystych, uczciwych reguł wyboru kontrahentów w oparciu o kryteria obiektywne, z poszanowaniem zasady uczciwej konkurencji-  uczciwość rywalizacji o zawarcie umowy w wyniku przetargu stanowi wartość publiczną, która powinna być chroniona[3]. Należy podkreślić, że uczciwa rywalizacja między przedsiębiorcami w tego rodzaju przetargach ma znaczenie z szerszej perspektywy rynkowej. Brak poszanowania zasad uczciwej konkurencji przy wyborze zwycięzców tych przetargów może wpływać na sytuację konkurencyjną na danym rynku właściwym, na którym prowadzą oni działalność. Uzyskanie bowiem przez przedsiębiorcę dostępu do dobra rzadkiego (np. gruntów Zasobu Skarbu Państwa) polepsza jego pozycję względem konkurentów, stwarzając mu lepsze warunki rozwoju działalności rynkowej[4]. Zachowanie uczciwych warunków rywalizacji między przedsiębiorcami w tego rodzaju sytuacjach ma zatem znaczenie dla kształtowania podstaw prawidłowego obrotu gospodarczego, zaś nieuzasadniona rezygnacja z procedur konkurencyjnych jest przejawem zniekształcenia (zakłócenia) prawidłowych zasad działania rynku, do których należy wolna i uczciwa konkurencja. Z punktu widzenia rozwoju polskiego rynku OZE projektowane zmiany mogą zatem prowadzić do szeregu potencjalnych naruszeń przy wydatkowaniu środków publicznych oraz powstawania niejasnych powiązań nie mających nic wspólnego z przejrzystością i uczciwością w prowadzeniu działalności gospodarczej. Brak przejrzystości i równego charakteru dostępu do kluczowych zasobów (gruntów pod nowe instalacje) nie tylko nie przyspieszy, ale przeciwnie, spowolni proces wprowadzania nowych mocy do KSE, gdyż zamknie de facto dla prywatnych inwestorów – stanowiących przeważającą większość branży OZE – pokaźny fragment rynku. Stanowi to niewątpliwie poważne zagrożenie dla terminowej realizacji przez Polskę celu OZE.  

Ponadto, zdaniem PSF, istnieją uzasadnione przesłanki dla uznania przedmiotowych regulacji w świetle prawa unijnego za niedozwoloną pomoc publiczną. Jak wiadomo, zgodnie z art. 107 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej („TFUE”), wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi.

Po pierwsze, należy wskazać, że pojęcie „zasobów państwowych” nie posiada ścisłej definicji i jest w orzecznictwie TSUE i wypowiedziach KE rozumiane szeroko[5]. W opinii do sprawy Stardust Marine (C-482/99) Rzecznik Generalny stwierdził, że zasoby państwowe są tymi zasobami, które bezpośrednio lub pośrednio pozostają pod kontrolą lub w dyspozycji państwa. Z kolei w orzeczeniu Iride (T-25/07, pkt 25) Sąd stwierdził, że nawet jeżeli środki nie są w sposób ciągły w posiadaniu władz publicznych, a jednak w sposób ciągły pozostają pod kontrolą tych władz, będąc w ten sposób dla nich dostępne, wystarcza do uznania ich za zasoby państwowe. Aby zaistniała niedozwolona pomoc publiczna musi dojść do transferu zasobów państwowych do przedsiębiorstwa[6]. W określonych okolicznościach przekazanie zasobów państwowych obejmować będzie swoim zakresem również zasoby będące własnością podmiotów prywatnych. Orzecznictwo wyraża bowiem pogląd, że pochodzenie zasobów nie ma znaczenia, pod warunkiem że zanim zostaną bezpośrednio lub pośrednio przekazane beneficjentom, znajdą się pod kontrolą publiczną i będą w związku z tym dostępne dla organów krajowych, nawet jeżeli zasoby te nie staną się własnością danego organu publicznego[7]. Przypomnijmy, że zgodnie z art. 12 uGNR Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa tworzy mienie stanowiące własność Skarbu Państwa w tym m.in. nieruchomości rolne i inne nieruchomości i składniki mienia pozostałe po likwidacji państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej oraz ich zjednoczeń i zrzeszeń. Z kolei na podstawie art. 5 uGNR Skarb Państwa powierza Krajowemu Ośrodkowi wykonywanie prawa własności i innych praw rzeczowych na jego rzecz w stosunku do mienia znajdującego się w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Po drugie, w orzecznictwie podkreśla się, że za „selektywyny” należy uznać środek, który w ramach danego systemu sprzyja niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów względem innych przedsiębiorstw znajdujących się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej w świetle celu tego środka (np. Adria-Wien C-143/99, Asociación Española de la Industria Eléctrica C-105/18 do C-113/18). Biorąc pod uwagę proponowane brzmienie Ustawy wskazujące na zamknięty katalog nieruchomości mogących być przedmiotem umowy dzierżawy oraz zamknięty katalog przedsiębiorstw które mogą zawrzeć taką umowę z KOWR na zasadach bezprzetargowych należy jasno stwierdzić, że już w tym momencie Projektodawcy znane są podmioty, które będą mogły być stronami umów dzierżawy i będzie to tylko wąska grupa podmiotów. Prowadzi to do wniosku, że proponowane rozwiązania mają charakter selektywny. „Nawet bowiem cele polityki zewnętrznej, na przykład cele polityki regionalnej, środowiskowej lub przemysłowej, nie mogą uzasadniać odmiennego traktowania przedsiębiorstw w tym za-kresie, a zatem nie mogą wykluczać stwierdzenia selektywności. Środek, który faworyzuje pewne przedsiębiorstwo lub grupę przedsiębiorstw znajdujących się w porównywalnej sytuacji prawnej i faktycznej jak inne przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw, jest prima facie selektywny”[8]

Przedmiotowa regulacja, transferując (w drodze bezprzetargowej dzierżawy) zasoby państwowe (nieruchomości) do niektórych przedsiębiorstw innym podmiotom nakazując partycypację w postępowaniach konkurencyjnych spełnia zatem powyższe przesłanki kwalifikowania niedozwolonej pomocy publicznej.

Wreszcie odnosząc się do przesłanki „wpływu na wymianę handlową i konkurencję” należy wskazać, że, zgodnie z orzecznictwem TSUE, konkurencja jest zakłócona lub istnieje zagrożenie jej zakłócenia, jeżeli środek pomocy przyznany przez państwo wzmacnia pozycję konkurencyjną beneficjenta pomocy w porównaniu z pozycją innych przedsiębiorstw, z którymi odbiorca pomocy konkuruje (730/79 Philip Morris). Nie ulega wątpliwości, że spółki Skarbu Państwa objęte przedmiotową regulacją posiadają aktywa OZE, lub zamierzają je szybko zbudować m.in. dzięki proponowanym przepisom w związku z czym stanowią oczywistą konkurencję dla podmiotów prywatnych branży OZE. Ponadto, wypowiedzi organów unijnych potwierdzają, iż okoliczność, że dany sektor gospodarczy został zliberalizowany na poziomie unijnym, może uzasadniać rzeczywisty lub potencjalny wpływ pomocy na konkurencję oraz jej wpływ na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi[9]. Warto również wskazać, że nawet niewielka wysokość udzielonej pomocy nie wyklucza zakłócenia konkurencji lub groźby jej zakłócenia, o ile prawdopodobieństwo takiego zakłócenia nie jest jedynie hipotetyczne (C-280/00 Trans GmbH i Regierungspräsidium Magdeburg).

Powyższe argumenty jasno wskazują, że istnieje duże prawdopodobieństwo, że proponowana Ustawa wprowadza niedozwoloną pomoc publiczną i, mimo deklaracji Projektodawcy, jest niezgodna z prawem UE. Należy podkreślić, że tego typu działania legislacyjne, zgodnie z art. 108 TFUE, podlegają bezwzględnemu obowiązkowi notyfikacji UE, którego niedochowanie grozi poważnymi sankcjami finansowymi dla Polski.

Na marginesie omawianej Ustawy należy wspomnieć wpisujące się w kierunek faktycznego ograniczania konkurencji praktyki rynkowe spółek Skarbu Państwa. Przez ostatnie kilka lat poza mechanizmami wolnorynkowymi próbują one zdominować rynek OZE. Przejawem działania niezgodnego z wolną konkurencją są chociażby co raz częstsze bezzasadne odmowy wydawania warunków przyłączania. Ponadto systematycznie ogłaszane są pisemne (!) porozumienia i listy intencyjne należących do Skarbu Państwa przedsiębiorstw przemysłowych i przedsiębiorstw energetycznych – zarówno z sektora wytwarzania jak i dystrybucji – w sprawie wspólnych, wielkoskalowych inwestycji OZE. Zjawisko to powinno budzić istotne obawy, gdyż może nosić znamiona antykonkurencyjnych porozumień których celem lub skutkiem jest eliminowanie, ograniczenie lub zniekształcenie konkurencji. Tym czasem, mimo coraz częstszych sygnałów z rynku, ani Prezes UOKiK ani Prezes URE nie podjęli w tym zakresie odpowiednich, przewidzianych prawem, działań wyjaśniających.

  1. Ustawa z dnia 23 lipca 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych ze specjalnym przeznaczeniem gruntów leśnych.

Kolejnym dokumentem, który budzi poważne wątpliwości, nie tylko branży OZE, jest ustawa z dnia 23 lipca 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych ze specjalnym przeznaczeniem gruntów leśnych, oczekująca obecnie na podpis Prezydenta (tzw. „Lex Izera”). Akt ten ma umożliwiać zamianę lasów, gruntów i innych nieruchomości Skarbu Państwa pozostających w zarządzie Lasów Państwowych na inne nieruchomości m.in.  na potrzeby i cele polityki państwa związanej ze wspieraniem rozwoju i wdrażaniem projektów dotyczących energii, elektromobilności lub transportu, służących upowszechnianiu nowych technologii oraz poprawie jakości powietrza (art. 1). Zamiana ma dotyczyć nieruchomości określonych w załączniku do ustawy, który stanowi jej integralną część. W obecnym projekcie załącznika wymieniono 80 działek (25 w Jaworznie oraz 55 w Stalowej Woli) o łącznej powierzchni ok. 1250 ha. Ratio legis deklarowane przez Projektodawcę to umożliwienie rozpoczęcia budowy fabryki polskich samochodów elektrycznych Izera w Jaworznie.

Przedmiotowy dokument zawiera również katalog podmiotów, które będą mogły być stronami umowy zamiany (poza Dyrektorem Generalnym Lasów Państwowych i starostą). Zgodnie z art. 2 ust. 6 stronami umowy zamiany mogą być wyłącznie: państwowa osoba prawna w rozumieniu art. 3 ust. 1-3 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 735 oraz z 2021 r. poz. 159 i 255), lub osoba prawna, w której Skarb Państwa posiada większość akcji w rozumieniu art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym, lub jednostka samorządu terytorialnego. Zamiana będzie możliwa w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy.

Lex Izera wywołuje protesty wielu organizacji działających na rzecz klimatu jako akt niezgodny z celami i zasadami prowadzenia gospodarki leśnej, jak również niosący ryzyko powstania nieodwracalnych strat przyrodniczych[10]. Z zadowoleniem przyjmujemy rosnące zainteresowanie władz polskich stymulowaniem inwestycji w elektromobilność czy w energię z OZE, które są konieczne dla ochrony klimatu i które Polska musi wspierać na podstawie swych międzynarodowych zobowiązań. Tym niemniej nie powinno się to odbywać kosztem lasów, które są naturalnym sojusznikiem w walce z kryzysem klimatycznym i kryzysem przyrodniczym. Przykład nieruchomości Skarbu Państwa znajdujących się w dyspozycji KOWR pokazuje, że w Polsce nie brakuje terenów pod inwestycje, także energetyczne, i nie ma konieczności wycinania na te cele lasów. Tym niemniej konieczne jest otwarcie dostępu do tych zasobów na równych zasadach dla wszystkich inwestorów, a nie wykorzystywanie ich do budowania państwowych monopoli, czego instrumentem jest faktycznie Ustawa omawiana w pkt I. powyżej. Projektowane regulacje stoją w sprzeczności z przyjętym przez Radę Ministrów Krajowym planem na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030, zgodnie z którym jednym z zadań stojących przed Polską to „zwiększanie lesistości zarówno w wyniku sztucznych zalesień, jak i sukcesji naturalnej, oraz racjonalizacja użytkowania gruntów, zmniejszenie fragmentacji kompleksów leśnych”.

Podzielamy zdanie wielu organizacji branżowych, że „Lex Izera” jest potencjalnym precedensem, który otwiera drogę do prywatyzacji lasów pod nieograniczony faktycznie katalog działań dotyczących inwestycji wysokoemisyjnego i energochłonnego przemysłu. Jak się wskazuje, kosztem środowiska naturalnego na terenie wyciętych lasów będzie można tworzyć lotniska, spalarnie odpadów czy zakłady produkujące barwniki lub butelki. Jest to wprost sprzeczne z zasadami europejskiego Zielonego Ładu oraz przyjętą w dniu 16 lipca 2021 r. – w ramach Pakietu Fit for 55 – Strategią leśną (New EU Forest Strategy for 2030), która ma na celu poprawę jakości, ilości i odporności lasów w Europie.

Ponadto, podobnie jak w przypadku Ustawy omówionej w pkt. I., istnieją uzasadnione przesłanki niezgodności „Lex Izera” z unijnymi regulacjami w zakresie pomocy unijnej. Akt ten zawiera kilka instrumentów, które mogą wskazywać na pośrednie udzielenie pomocy publicznej tj. a) uzyskanie od Skarbu Państwa– na podstawie umowy zamiany – gruntu o wyższej wartości od gruntu przekazywanego Skarbowi Państwa, b) zwolnienie z należności i opłat rocznych za wyłączenie gruntów leśnych z produkcji, a także jednorazowego odszkodowania za przedwczesny wyrąb drzewostanu oraz c) zwolnienie z kosztów usunięcia drzew i krzewów z nabytych gruntów[11]. Ryzyko udzielenia niedozwolonej pomocy materializuje się na skutek wyraźnych dysproporcji wartości zamienianych nieruchomości i przeniesieniu na podmiot trzeci własności nieruchomości o wartości wyższej, niż wartość nieruchomości, której własność przenoszona jest na Skarb Państwa, reprezentowany przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych czy też starostę. Wskazują na to także pozostałe mechanizmy zawarte w projekcie, a związane ze zwolnieniem z opłat, należności i jednorazowego odszkodowania, a także z ponoszenia kosztów wycinki drzew i krzewów na terenie nieruchomości, będących przedmiotem umowy zamiany[12].

Podsumowując, Projektowane regulacje nie tylko nie gwarantują realizacji założonych celów tj. działania na rzecz poprawy klimatu, ale wręcz przeciwnie, są z tymi celami wyraźnie sprzeczne. Co więcej oznaczają ryzyko naruszenia unijnych norm klimatycznych i odpowiedzialności finansowej państwa polskiego.

Jako organizacja reprezentująca podmioty mające poważny wkład w proces transformacji energetycznej polskiej energetyki domagamy się zaprzestania przez Władze szkodliwych i pozorowanych działań, które są podejmowane bez należytego dialogu z interesariuszami i służą wyłącznie doraźnym politycznym interesom. Każda tego typu nieprzygotowana, instrumentalna inicjatywa legislacyjna, a ze zdumieniem obserwujemy ich ostatnio coraz więcej, oddala faktycznie Polskę od wypełnienia jej celów klimatycznych, wśród których nie tylko znajduje się zmiana miksu energetycznego, ale także poprawa jakości powietrza, zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego przez dywersyfikację źródeł wytwarzania (m.in. OZE) czy zrównoważony rozwój i inwestycje. Deklarujemy ciągłą chęć współpracy i wsparcia Władz w realizacji tych słusznych założeń, ale na transparentnych, uczciwych i przede wszystkim zgodnych z prawem (zarówno polskim jak i międzynarodowym) zasadach. 

[1] G. Materna, Zmowy przetargowe w prawie ochrony konkurencji i prawie karnym, LEX 2016

[2] P. Popardowski [w:] K. Osajda (red.), Prawo rolne. Obrót nieruchomościami rolnymi. Komentarz, Legalis 2021.

[3] G. Bieniek, Gospodarka nieruchomościami [w:] G. Bieniek, S. Rudnicki, Nieruchomości. Problematyka prawna, Warszawa 2005; Z. Radwański (red.), Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa.

[4] G. Materna, Zmowy przetargowe w prawie ochrony konkurencji i prawie karnym, LEX 2016

[5] B. Kurcz [w:] Kowalik-Bańczyk Krystyna (red.), Szwarc-Kuczer Monika (red.), Wróbel Andrzej (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz. Tom II (art. 90-222), LEX 2012

[6] M. Porzeżyńska, Pomoc państwa na produkcję energii ze źródeł odnawialnych w prawie Unii Europejskiej, Legalis 2020.

[7] wyr. Sądu z 12.12.1996 r. w sprawie T-358/94 Air France przeciwko Komisji, ECR 1996, s. II-2109, pkt 65–67; wyr. TS z 16.5.2000 r. w sprawie C-83/98 P Francja przeciwko Ladbroke Racing Ltd i Komisji, ECR 2000, s. I-3271, pkt 50.

[8] State Aid and the Energy Sector, L. Hancher, A. de Hauteclocque, F.M. Salerno, Hart Publishing, 2018

[9] Zawiadomienie Komisji w sprawie pojęcia pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 262 z 19.7.2016 r.), Wyr. TS z 15.12.2005 r. w sprawie C-148/04 Unicredito Italiano SpA przeciwko Agenzia delle Entrate Ufficio Genova, wyr. TS z 13.2.2003 r. w sprawie C-409/00 Hiszpania przeciwko Komisji,

[10] Por np. Fundacja Frank Bold, Opini a i rekomendacj a do druku sejmowego nr 1 394 , zawierającego rządowy projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych ze specjalnym przeznaczeniem gruntów leśnych: https://blog.frankbold.pl/wp-content/uploads/2021/07/18.07.2021-opinia-do-druku-nr-1394-zamiana-lasow-Frank-Bold_Greenpeace.pdf?utm_medium=email&utm_source=pracownia&utm_content=Wytn%C4%85+lasy+pod+polskie+elektryki%3F+Lex+Izera+z+powrotem+Sejmie&utm_campaign=

[11] Ibidem.

[12] Ibidem.